معرفي قرآن خطي مسجد جامع سمنان

در صفحه اول اين جزو قرآن، وقفنامه‏اي وجود دارد که متن آن به عربي است. از شروط مندرج در وقفنامه آن است که اين جامع نبايد از مسجد بزرگ سمنان خارج گردد؛ مگر براي مجالس خير و به شرط برگرداندن آن؛ اما اگر جنگي رخ دهد و يا حادثه‏اي پيش آيد که خطر نابودي قرآن برود، جايز است که آن را به برج احرار واقع در روستاي صوفي‏آباد منتقل کنند و بر متولي مسجد واجب است، پس از رفع فتنه و خطر، قرآن را به مسجد برگرداند(2).
اين قرآن با خطوط نسخ، محقق و ثلث بر کاغذ سمرقندي آهار مهره کتابت شده و مجموعا داراي دو سر سوره با نقش گل و بوته ساده است و در متن آن با خط طلايي، نام سوره و تعداد آيات ذکر شده است. همه صفحات داراي جدولهايي به قلمهاي آب‏طلا و مشکي است و در بين سطرها در کنار صفحات، تزئينات و علايمي با آب طلا ديده مي‏شود. هر صفحه داراي نه سطر است؛ سطر اول و آخر به قلم محقق و سطر مياني به قلم ثلث و بين اين دو، به خط نسخ کتابت شده است. در صفحه پاياني، هشت يادداشت وفات شخصيتهاي سمنان وجود دارد که همه مربوط به قرن چهاردهم هجري است.
کـاتب ايـن نسخه محمد بن جنيد بن محمدالحافظ الاصفهاني، از خطاطان مشهور اين دوره است و نسخه خطي چند قصيده عربي و ترجمه آن(3)به خط ثلث و نستعليق او شناخته شده است.
واقف قرآن، وزير بابرخان تيموري (4)است که از سال 853 هـ .ق حاکم خراسان بوده است. نام واقف با اندکي اختلاف در کتيبه‏اي متعلق به حمّام پهنه در شهر سمنان ديده مي‏شود «امر ببناء هذالحمّام المبارک في زمان دولت سلطان الاعظم... ابوالقاسم بابرخان... دستور الوزراء الاعظم، خواجه غياث‏الدين محمد بن المرحوم خواجه تاج‏الدين بهرام السمناني في شوال سنة ست و خمسين و ثمانمائه.»5 تاريخ کتيبه نيز چنان که ديده مي‏شود، همان تاريخ وقف قرآن بر مسجد جامع است.

وقف هذا الجـزء المجلّد مع تسع و عشرين جزء مجلّدا بهذا القطـع کلّها تمام کتـاب اللّه‏ الکريم و کلامه القديم، الدستور الاعظم، ملک اعاظم الوزراء في العجم، الّذي هو غياث المساکين و غوث لمصالح المسلمين، من هو لفرق الامارة تاج و لبيت الوزارة سراج، المقبول مبرّاته بقبول حسـن، المصـون دولته عن الفتن والمحن المؤيّد بعناية الملک الصّمد غياث الحق والدّنيا والدّين محمد بن الدستور الاعظـم السعيـد الفائـز برحمة اللّه‏ الملک المجيـد الخواجه تاج‏الدّولـة والدّيـن حسن ـ اعلي اللّه‏ تعالي في الخافقين شأنه ـ عـلي الجـامع الکبيـر بمدينـة سمنـان لازالـت محميّة عن نوائب الزّمان و شرط ان لاينقل منه الي مکان آخر الالمجـلس عقـد في البلدة علـي الخيـر والصّـلاح بشرط ردّها بعد الفراغ الي المسجد الموقوف هو عليه من غير تسـويف و اهمـال، و الاّ عنـد هجوم فتنة يخاف فيها من فواتـها فانّـه عنـد ذلک يجوز ان ينقل الي برج الاحرار بصـوفي آبـاذ لازالـت محروسة عـن الفتنة والفساد و اذا امنت الولاية عن مظنة الفساد فعلي المتولّي المسجد ان يـردّهـا اليـه بلا تراخ و اهمال عليه. في شهر جمادي‏الاول سنـة ست و خمسين و ثمان مائه. [کتبه] العبد الفقير، اضعـف عباداللّه‏، محمد بن جنيدالحافظ الاصفهاني. حامدا للّه‏ تعالي و مصلّيا علي نبيّه.

پی نوشت:

1- اين مسجد از بناهاي تيموري است که در سال 828 هجري در زمان شاهرخ‏بن تيمور ساخته شده و باني آن معزّالدين ملک حسين‏بن خواجه عزّالدين محمّد باليجه سمناني است. [مطلع‏الشمس، ج3، ص322].
2- برج احرار صوفي‏آباد همان مقبره علاءالدوله سمناني است که در حبيب‏السير آمده است. [خواند مير به تصحيح دکتر دبير سياقي ج3، 220].
3- احوال و آثار خوشنويسان، مهدي بياني، ج4، شماره 407.
4- سلسله‏هاي اسلامي، برسورث، ص246.

منبع: ميراث جاويدان

---

تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله